نژاد گوسفند ایرانی

در این مقاله قصد داریم تا به معرفی و توضیح در مورد انواع نژاد گوسفند ایرانی بپردازیم. در مقاله انواع نژاد گوسفند به توضیح درباره‌ی نژاد های موجود در دنیا پرداختیم، اما برای خرید گوسفند زنده و پرواربندی آن بایستی با نژادهای بومی که در دسترس وجود دارد آشنا شوید.

در ایران انواع مختلفی از نژاد گوسفند موجود است، که هر یک با توجه به منطقه‌ی زیستی، خصوصیات ژنتیکی و ظاهری متفاوتی از جمله نوع پشم، میزان دنبه، جثه و … دارند.

نژاد گوسفند ایرانی به دسته‌های زیر تقسیم میشود:

نژاد دنبه دار که خود به دو دسته پشم سفید و غیر سفید تقسیم می‌شود.

پشم سفید شامل :نژاد سنگین وزن (شال، قزل، افشاری)، نژاد با وزن متوسط (فراهانی، مغانی)، نژاد با وزن کم (سنگسری، کردی، زندی)
پشم رنگی شامل: نژاد سنگین وزن (لری، سنجایی)، نژاد با وزن متوسط (ماکویی، کرمانی)، نژاد با وزن کم (کلکوهی، بلوچی)

نژاد با دنبه متوسط که شامل زل و قره گل میشود.
نژاد بدون دنبه که شامل زل مازندران میشود.

گوسفند ایرانی به 4 دسته نژاد تقسیم می‌شود:

نژاد پوستی : گوسفندان نژاد پوستی، از لحاظ پشم و پوستشان مورد توجه هستند، این دسته پشم‌های ظریف و پرپشتی دارند و در صنعت پوشاک مورد استفاده قرار میگیرند. بره های جوان پوست مرغوبتری جهت چرم سازی دارند و مرغوب‌ترین نژاد پوستی در جهان بره قره گل که از نژاد ایرانی است می‌باشد.

نژاد گوشتی: گوسفندان این دسته از لحاظ تولید گوشت مورد توجه هستند. این نژاد یکی از مهمترین نژادها جهت پرواربندی گوسفند در ایران به شمار می‌روند. زیرا به سرعت وزن گرفته و گوشت مرغوبی تولید می‌کنند.
از خصوصیات ظاهری این دسته از نژاد گوسفند ایرانی میتوان به گردن کوتاه و پرگوشت، سینه بزرگ و پهن، کمر و پشت صاف، ران‌هایی پرگوشت و عضلانی و پیشانی پهن اشاره کرد. مهمترین نژادهای این دسته در ایران نژاد لری، شال، افشاری و مهربان هستند.
نژاد پشمی: یکی از اجزای مورد استفاده و مهم گوسفند پشم این حیوان می‌باشد که ایران در زمینه‌ی صادرات آن نقش پررنگی دارد. این نژاد لاغرتر و کشیده تر از نژاد گوشتی هستند و در سراسر بدنشان به صورت انبوه پشم قرار گرفته است. برترین نژاد گوسفند ایرانی از لحاظ پشم، بلوچی و ماکویی است.
نژاد شیری: گوسفندان این دسته تولید شیر بیشتری نسبت به سایر گوسفندان دارند و در صنایع لبنیات مورد استفاده قرار میگیرند. این دسته لگنی پهن و جثه ای کوچک دارند.

در ادامه به معرفی انواع نژاد گوسفند ایرانی که در بالا به آن اشاره کردیم میپردازیم:

گوسفند افشاری:
رنگ غالب این نژاد قهوه‌ای متمایل به قرمز بوده و به طور یکدست پراکنده است. رنگ بدن بره ها تیره و متمایل به سیاه بوده و با افزایش سن به سمت قهوه ای روشن میرود. میانگین وزن این گونه در قوچ بالغ حدود 65 کیلوگرم و در میش بالغ حدود 53 کیلوگرم گزارش شده است.

گوش های پهن و افتاده دارد و هر دو جنسیت نر و ماده آن فاقد شاخ میباشند. این گونه در ایران در مناطق زنجان و بخشی از استان‌های آذربایجان‌غربی و شرقی و كردستان پراكنده است. دنبه در این حیوان از ناحیه کمر شروع شده و به صورت افتاده است.

گوسفند قزل:
گوسفند قزل از گونه های موجود در گله های تبریز بوده و هر چه به مناطق بناب و مراغه پیش روی کنیم با افزایش این نژاد در گله ها روبرو خواهیم شد.
رنگ دنبه، سینه و پاها از سایر نقاط بدن تیره تر است. رنگ بدن قهوه‌ای روشن و یا تیره است. این گونه برای چرا در مناطق کوهستانی مناسب بوده و از مقاومت بالایی برخوردار است.

گوسفند فراهانی:
رنگ پشم این گونه سفید مایل به نخودی است. مرغوبیت بالای پشم باعث شده در بافت قالی مورد استفاده قرار بگیرد. فاقد شاخ بوده و سر و گوش کوچکی دارد. محل تولد این نژاد آشتیان، فراهان و اراک می‌باشد.

گوسفند مغانی:
محل تولد این نژاد گوسفند ایرانی دشت مغان در بخشی از شمال‌شرقی استان آذربایجان و غرب ‌دریای خزر می‌باشد. رنگ پشم متفاوت بوده اما اغلب آنها به رنگ سفید هستند. رشد این گوسفند عضلانی و سریع است. این نژاد هم از نظر گوشتی و هم از شیری مورد توجه است. صورت، گوش ها و پاهای حیوان به نسبت بدنش ظریفتر هستند ولی از مقاومت بالایی برخودارند.

سنجایی:
گوسفندی با دنبه بزرگ و قلم‌هایی بلند و جثه ای پروار می‌باشد. این گونه از همه نظر از جمله شیر، پشم و گوشت مورد توجه قرار میگیرد. رنگ پشم آن سفید و یا نخودی است.

سنگسری:
جثه ای کوچک و پاهایی ظریف دارد. معمولا بدون دنبالیچه بوده و یا دنبالچه ای بسیار کوچک دارد. قوچ و میش آن فاقد شاخ میباشند. به دلیل جثه‌ی کوچک و جمع و جور توانایی راهپیمایی زیاد را دارد. رنگ پشم گوناگون است.

کردی:
جثه ای متوسط با قلم هایی کشیده و قوی دارد. این نوع از لحاظ گوشتی مورد توجه قرار میگیرد. پشم بدن سفید مایل به شکری و سر و قلم ها مشکی و یا قهوه ای دیده می‌شود.

لری:
بلند اندام بوده و در دسته بندی گوشتی قرار میگیرد. سر به نسبت بدن بزرگ بوده و رنگ پشم بدن سفید متمایل به کرم بوده و لکه های رنگی در بدن دیده میشود، سر و صورت آن قهوه ای میباشد.
قوچ و میش این گونه بدون شاخ هستند. دنبه به دو قسمت تقسیم شده و حجیم می‌باشد. محل اصلی پرورش این نژاد در اطراف بروجرد، خرم آباد و الیگودرز می‌باشد.

گوسفند شال:
گوسفند شال از بهترین نمونه های نژاد گوسفند ایرانی گوشتی در ایران است. هدف از پرواربندی این گونه تولید گوشت با کیفیت و حجیم می‌باشد.

ماکویی:
گوسفند ماکویی یکی از نژادهای مرغوب گوسفند به شمار میرود. این گوسفند پشمی سفید و مرغوب داشته و از لحاظ شیردهی بسیار مورد توجه قرار میگیرد. از پشم این گوسفند جهت فرش بافی استفاده می‌شود. ماکویی همچنین در دسته بندی گوشتی ها قرار میگیرد.

کرمانی:
گوسفند کرمانی مقاوم در آب و هوای گرم و خشک بوده و توانایی راهپیمایی بالایی دارد. این نژاد از گونه پشمی و شیری به شمار میرود. رنگی سفید مایل به زرد دارد و سر، گردن و قلم هایش به رنگ مشکی است.

کلکوهی:
این گونه بومی استان مرکزی است. بدنی پوشیده با پشم هایی سفید و سر و صورتش قهوه‌ای متمایل به خرمایی است. نژاد کلکوهی در دسته بندی گوشتی قرار میگیرد.

بلوچی:
بلوچی مهمترین نژاد گوسفند ایرانی در تولید پشم جهت قالی‌بافی به شمار میرود. رنگ بدن سفید، با لکه‌های سیاه دور چشم، پوزه و مفاصل دست و پا است. این گوسفند در سراسر کشور به خصوص نواحی شرقی وجود دارد.

زل:
نژاد زل تنها نژاد بدون دنبه در ایران است. و این موضوع این گوسفند را از سایر گونه ها متمایز میکند. این حیوان در دسته بندی گوشتی قرار میگیرد. رنگ این نژاد متنوع بود از جمله سفید، نخودی، سیاه-نخودی و … را شامل می‌شود.

قره گل:
این گونه، از لحاظ پوستی اهمیت ویژه ای دارد. این گونه در دسته‌بندی گوشتی-پوستی قرار میگیرد. بره ها در این گونه سیاه بوده و به تدریج به رنگ طوسی تبدیل می‌شود.